Wat je soms als tegenargument hoort tegen vrijheid is: "Het is al geprobeerd en het heeft niet gewerkt" Het is een beetje een zwak argument, maar voelt voor de maker ervan aan als een klap op een vuurpijl. Vrijheid als een oude grap die al teveel herhaald is, een oude koe die weer uit de sloot wordt gevist. Na dit argument volgen meestal de rationalisaties waarom het niet zou werken: "Mensen zijn slecht en kunnen zonder heersers hun schoenveters niet vast maken" of "Je ziet nergens een voorbeeld van vrijheid, dus het kennelijk heeft het evolutionair gefaald" of een van de vele andere rationalisaties.

Die rationalisaties zijn onjuist, maar vallen in een warm bedje van het geloof dat het waar is omdat het reeds bewezen is. Het empirische gelijk moet alleen nog verklaard worden, wie dat in twijfel trekt is een aluhoedje. Het is een vorm van bevestingsdrang, mensen zien zo graag dingen bevestigd, dat ze bereid zijn hun waarnemingen er aan aan te passen. Zo hoef je de investering van dat eerste geloof niet weg te gooien, gedoemd om elke dag sterker te geloven wat je daarvoor al toch al dacht. Als mensen iets geloven, zelfs als dat heel zwak is, dan zorgt bevestiging vanzelf dat het geloof sterker wordt. Vandaar ook dat herhaling werkt en dat je met propaganda vroeg moet beginnen.

Als mensen zichzelf bijvoorbeeld eenmaal als mislukking zien, passen al hun waarnemingen daar verder in en geloven ze maar al te graag dat als er ergens een walrus uitglijdt, dat zij of hun mede minkukels dat veroorzaakt hebben. Ze zullen vragen om een heerser die hen behoedt voor verdere stommiteiten. Zo ook mensen die zichzelf als succes zien, zij zullen ook hun verdere waarnemingen inpassen in dit idee.

Vrijspreker: Zijn er ook proefjes die bevestigingsdrang bewijzen ?

Opperdienaar: Malcolm Gladwell beschreef in zijn boek 'Outliers' een aantal voorbeelden van hoe een kleine toevalligheden in een jong leven tot enorme prestatie verschillen bij de volwassene kunnen leiden. Ook uit psychologische tests is gebleken dat als kinderen positieve terugkoppeling krijgen over een talent (willekeurig geselecteerde kinderen), dat ze dit gaan ontwikkelen en dat het initiële, willekeurige gekozen talent, daarmee een vanzelf een succes wordt. Ook wel bekend onder 'Fake it till you make it'.

Vrijspreker: En wat betreft rationalisaties?

Opperdienaar: Wat betreft rationalisaties is er ook een proef waarbij proefpersonen elektrische schokken worden toegediend om hun pijntolerantie te testen. Sommigen wordt wijsgemaakt dat ze bijzonder goed tegen de schokken konden, anderen niet. Daarna wordt hen om een verklaring gevraagd voor hun hoge of lage pijntolerantie. Mensen komen dan bijvoorbeeld met verklaringen als: "Mijn opa was elektricien" of andere onzin. Vaak komen deze verklaringen er met grote stelligheid uit en worden dan ook wel confabulaties genoemd. Dit blijkt ook uit proeven met 'split brain' patiënten (linker en rechter hersenhelft zijn operatief gescheiden om zware epilepsie aanvallen te voorkomen). Als deze mensen via hun linkeroog (rechter hersenhelft) iets te zien krijgen wat een reactie oproept waar ze zich niet bewust van zijn en ze gevraagd wordt hun gedrag (dat wel reageert) te verklaren (linker hersenhelft), dan komen ze met de raarste verzinsels die er vaak met grote stelligheid uitkomen maar niets met de getoonde werkelijke verklaring te maken heeft van wat getoond werd op hun linkeroog.

Dit is niet beperkt tot split brein patiënten. Als je mensen wijn laat proeven in een MRI scanner en je vertelt ze dat de ene wijn 10 euro kost en de andere 90 euro, terwijl het dezelfde wijn is, geven ze uitgebreide verklaringen waarom de laatste lekkerder is. Er zijn vele proeven die dit soort dingen aantonen. Mensen zijn zich het grootste gedeelte van de tijd niet bewust wat hun keuzes drijft of waar hun gevoelens vandaan komen, maar denken dat ze daar allemaal goede verklaringen voor hebben, die soms aantoonbaar onjuist zijn.

Vrijspreker: Wat als je mensen van het non agressie principe probeert te overtuigen?

Opperdienaar: Ze zijn via bevestigingsdrang een gedachtentunnel ingegaan waarbij alles aantoont dat vrijheid niet werkt. Hun geloof heeft het moment van een olietanker. Dat geloof heeft inmiddels vele bevestigingen ontvangen van mede onderdanen en het onderuit halen ervan zal ze een ongemakkelijk en waarschijnlijk onveilig gevoel geven net als een impala die te ver van de kudde is afgedwaald. Ze zullen hun fysiologisch gevoel van angst echter interpreteren als iets fouts aan de boodschapper en de boodschap.

Ze zijn zich van dit alles echter niet bewust en denken dat ze rationele argumenten hebben.

Het belangrijkste argument dat je dan hoort is bijvoorbeeld de uitspraak van Hobbes dat prehistorisch leven slecht, eenzaam, bruut en kort was. Wat daar dan de aanwijzingen voor zijn is onduidelijk, maar het geeft in ieder geval het fijne gevoel dat we het goed getroffen hebben met onze regulerende omgeving. Met vrijheid gaan we weer terug naar de mislukte oertijd. Als je archeologische data bekijkt, lijkt het dat er niemand ouder dan 30 jaar werd. Dat is dan ook enthousiast overgenomen.

Maar het als je een skelet vindt, dan kan je de sterfleeftijd redelijk bepalen aan hoe de tanden volgroeid zijn, maar boven de 30 is het allemaal hetzelfde omdat er dan niets meer verandert. Archeologen categoriseren iedereen boven de 30 in 1 groep:30+. Journalisten zagen dit en concludeerden dat de pre historische mens niet ouder werd dan 30. Ze keken niet verder dan hun neus lang was, omdat dit in een bestaand geloof viel en een mooie bevestiging opleverde: Het idee dat het vroeger slecht was en nu goed.

Het is iets wat vele regimes ook van harte verwelkomen. Ik was ooit in een museum in China waarbij Madame Tussaud poppen van keizerlijke soldaten, onderdanen aan het martelen waren, compleet met geluidseffecten. In de laatste zaal van het museum zwol de muziek aan en keek ik naar een standbeeld van Mao. Een Chinese mede bezoeker stootte me aan, wees naar het standbeeld en zei trots: "Chairman Mao".  Ook menig voormalig Sovjet museum toonde de geschiedenis van erbarmelijke pre-history naar de Sovjet ruimte varende supermens. Een variant hierop is: buiten de landsgrenzen is het kommer en kwel, dus klaag maar niet over je lot binnen die grenzen. Er is een chronologische en ruimtelijke verbetering richting je huidige heerser. Ver weg in tijd en plaats van je heerser is er ellende en rampspoed. Dit moet natuurlijk gecombineerd worden met censuur.

Vrijspreker: 'Wees blij met je lot, de alternatieven zijn mislukt en geprobeerd.' Zijn er nog voorbeelden van een idee dat bewezen is en dat iets niet werkt, een gesloten hoofdstuk, waar niet meer over gesproken hoeft te worden?

Opperdienaar: Communisme en Kapitalisme zijn van die dingen. Kapitalisme is geprobeerd en mislukt, Communisme aan de andere kant is nog nooit echt geprobeerd.

Privatisering is ook zo'n concept. Geprobeerd en het blijft maar mislukken. Afgesloten hoofdstuk, alle discussie er over is overbodig.

Vrijspreker: We hebben het dan wel over privatiseringen zoals de staat die gewoon eigendom blijven van de NS en die niet gesaneerd mogen worden en gereguleerd blijven?

Opperdienaar: Natuurlijk, je moet zorgen dat het mislukt. Om even aan te geven hoe eenvoudig het is om kinderen op een ander spoor te zetten. Een spoor dat via bevestigingsdrang naar een veel extremer einde leidt. Hier een kort filmpje dat laat zien hoe het gedrag van een kind verandert van nieuwsgierig naar afwachtend nadat een volwassene enige agressie laat zien. 

{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=7FC4qRD1vn8{/youtube}

Comments: